galaxy

Gala van de Sterrenkunde

Ter ere van 20 jaar NOVA en 100 jaar IAU organiseert New Scientist in samenwerking met NOVA het Gala van de Sterrenkunde 2019. Op 17 december geeft de top van de Nederlandse astronomie acte de présence in de Stadsgehoorzaal in Leiden met een wervelend programma waarin wordt teruggeblikt maar vooral ook wordt vooruitgekeken naar de grote openstaande vragen in de sterrenkunde. Lezingen, interviews, filmpjes, een quiz en muzikale optredens wisselen elkaar af. Gasten zijn onder anderen de Nijmeegse professor Heino Falcke, de Groningse Spinozalaureaat professor Amina Helmi en ESA-astronaut André Kuipers. De presentatie is in handen van de Leidse hoogleraar en Kavli-prijswinnares Ewine van Dishoeck en de hoofdredacteur van New Scientist Jim Jansen.

De Sprekers Topwetenschappers

Ewine van Dishoeck

Hoogleraar Moleculaire astrofysica

Als hoogleraar moleculaire astrofysica pleine lune decembre aan de Universiteit Leiden richt Ewine van Dishoeck zich op de samenstelling van gaswolken in de interstellaire ruimte. Hiermee onderzoekt ze hoe nieuwe sterren en planeten ontstaan en of er bouwstenen voor leven in de ruimte aanwezig zijn. Ze won verschillende prestigieuze prijzen met haar werk en sinds 2018 is ze president van de Internationale Astronomische Unie.

André Kuipers

Astronaut

André Kuipers is de eerste Nederlander met twee ruimtemissies op zijn naam. Zijn tweede missie was op dat moment de langste Europese ruimtevlucht in de geschiedenis. In totaal bracht de ESA-astronaut 204 dagen in de ruimte door: elf dagen tijdens missie DELTA in 2004 en 193 dagen tijdens de PromISSe missie in 2011/2012.

Heino Falcke

Hoogleraar astrodeeltjesfysica en radioastronomie

Heino Falcke is hoogleraar astrodeeltjesfysica en radioastronomie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Falcke was één van de initiatiefnemers van radiotelescoop LOFAR en de NCLE: een radioantenne op de achterkant van de maan. Als hoofd van de Science Council van de Event Horizon Telescope speelde hij een grote rol in de eerste foto van een zwart gat. Dit netwerk van telescopen over de hele wereld maakte een foto van het zwarte gat in het centrum van sterrenstelsel M87.

Amina Helmi

Amina Helmi is hoogleraar dynamica, structuur en vorming van de Melkweg aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze gebruikt de informatie van sterfossielen om het ontstaan van de Melkweg te reconstrueren. Met de GAIA-telescoop is ze in staat met zeer precieze metingen het Melkwegstelsel in kaart te brengen. Met gegevens van deze telescoop ontdekte ze dat de Melkweg tien miljard jaar geleden een groot stelsel heeft opgeslokt. Dit jaar ontving zij de Spinozapremie voor haar baanbrekende onderzoek.

Tim de Zeeuw

Tim de Zeeuw is hoogleraar theoretische sterrenkunde aan de Universiteit Leiden. Zijn onderzoek richt zich op de vorming, structuur en dynamica van sterrenstelsels, waaronder onze eigen, de Melkweg. Hij is directeur geweest van de Sterrewacht Leiden en de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA). Ook was hij jarenlang directeur-generaal van het European Southern Observatory (ESO).

Inge Loes ten Kate

Inge Loes ten Kate is assistant professor astrobiologie aan de Universiteit Utrecht. Ze doet onderzoek naar organisch materiaal in ons zonnestelsel, hoe en of dat materiaal een bijdrage heeft geleverd aan het ontstaan van leven op aarde en andere planeten. Hiervoor werkte ze onder andere in het SAM-team (Sample Analysis at Mars) van NASA. In dat team hielp ze mee verschillende spectrometers te ontwikkelen voor missies op Mars en de maan.

Vincent Icke

Vincent Icke is hoogleraar theoretische sterrenkunde aan de Universiteit Leiden en bijzonder hoogleraar kosmologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij houdt zich onder andere bezig met het ontstaan van structuur in het heelal. Naast zijn wetenschappelijke werk is hij beeldend kunstenaar en zeer actief als wetenschapspopularisator. Hij schrijft voor kranten en tijdschriften, is regelmatig te gast bij televisieprogramma’s en schreef vele populairwetenschappelijke boeken.

Yellow Submarine

Anna, Charlotte, Eveline en Olga vormen samen het (tot nu toe) enige vrouwelijke barbershopkwartet in Nederland: Yellow Submarine. Sinds 2017 zingen de Leidse studentes de mooiste vierstemmige liedjes, van 50s barbershop tot close-hamony uit The Jungle Book, en van hits uit de 80s tot klassiekers van de Beatles. Met hun zelfgemaakte arrangementen en mooie samenklank hebben ze al menig feest speciaal gemaakt en ook voor het Gala van de Sterrenkunde hebben de dames iets bijzonders in petto.

Pedro Russo

Pedro Russo is assistant professor astronomie en maatschappij aan de Universiteit Leiden. Als Internationaal Projectleider bij EU Universe Awareness zorgt hij dat jonge kansarme kinderen in aanraking kunnen komen met sterrenkunde. Ook is hij de voorzitter van de commissie van de Internationale Astronomische Unie (IAU) die zich richt op het communiceren van sterrenkunde met het grote publiek.

Frank Helmich

Frank Helmich is hoofd van het astrofysicaprogramma van het Nederlands instituut voor ruimteonderzoek (SRON) en houdt zich bezig met verschillende instrumentatieprojecten. Bij SRON werkte hij jarenlang als hoofdonderzoeker aan HIFI (Heterodyne Instrument for the Far-Infrared), een spectrometer voor aan boord van de Europese ruimtetelescoop.

Sera Markoff

Sera Markoff is hoogleraar theoretische hoge-energie astrofysica aan de Universiteit van Amsterdam. Ze onderzoekt hoe compacte objecten zoals zwarte gaten, neutronensterren en witte dwergen materie uit hun omgeving inlijven. Hiermee begeeft ze zich op het grensvlak van theorie en observatie. Naast haar onderzoek houdt ze zich veel bezig met onderwijs en outreach.

Kees de Jager

Kees de Jager verrichtte tijdens zijn wetenschappelijke carrière baanbrekend onderzoek aan zonnevlammen, bestudeerde de allerzwaarste sterren en was pionier in het ruimteonderzoek. Daarnaast bekleedde hij functies in talloze internationale organisaties, onder andere als secretaris-generaal van de Internationale Astronomische Unie (IAU). Ook was hij zeer actief als wetenschapspopularisator. Na zijn emiritaat onderzocht hij de invloed van zonneactiviteit op het klimaat.

Samaya Nissanke

Samaya Nissanke is assistant professor aan het GRAPPA-instituut aan de Universiteit van Amsterdam. Ze onderzoekt hoe zwarte gaten en neutronensterren worden gevormd uit het samensmelten van paren van neutronensterren en zwarte gaten. Dit doet ze met behulp van multimessenger-astronomie: door zowel zwaartekrachtsgolven als elektromagnetische straling te detecteren, meten en interpreteren.

Joeri van Leeuwen

Joeri van Leeuwen is astronoom, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en het Nederlands instituut voor radioastronomie (ASTRON). Momenteel onderzoekt hij met radiotelescopen in Westerbork het samensmelten van neutronensterren. Tijdens zijn carrière als professioneel roeier nam hij deel aan vijf wereldkampioenschappen en was hij tweevoudig wereldrecordhouder.

Lodewijk ‘Wiwa’ Lenaerts

Lodewijk ‘Wiwa’ Lenaerts is een Belgische gitarist en singer songwriter. Hij is met zijn eigen songs meermaals te horen geweest op radio en tv en heeft veel ervaring op diverse podia in binnen- en buitenland.
Wiwa is sinds 2013 vaste gastmuzikant bij het Science Café in Tilburg. Ter gelegenheid van een voordracht van Ewine van Dishoeck over de bouwstenen voor leven tussen de sterren, schreef Wiwa het nummer ‘Sterrenstof’, wat hij tijdens het gala nogmaals ten gehore zal brengen.

Marieke Baan

Als hoofd communicatie van de Nederlandse Onderzoeksschool voor Astronomie (NOVA) zorgt Marieke Baan ervoor dat iedereen op de hoogte is van de laatste ontwikkelingen in de Nederlandse astronomie. Daarnaast is ze mediacontact bij het European Southern Observatory (ESO), Nationale outreach-coördinator bij de Internationale Astronomische Unie en leidt ze de Nederlanse viering van het honderdjarig bestaan van de IAU.

Ed van den Heuvel

Ed van den Heuvel was hoogleraar sterrenkunde aan de Vrije Universiteit van Brussel en aan de Universiteit van Amsterdam. Tot zijn emiritaat in 2005 was hij directeur van het Sterrenkundig Instituut van Anton Pannekoek. Hij leverde grote bijdragen aan onder andere het onderzoek naar de sterevolutie in compacte dubbelsterren en gammaflitsen. Ook is hij enthousiast wetenschapspopularisator. Zo richtte hij bijvoorbeeld het planetarium in Artis op.

Frans Snik

Sterrenkundige Frans Snik is staf-onderzoeker aan de Universiteit Leiden. Hij ontwikkelt en gebruikt nieuwe optische technieken om licht van ver uit het heelal te kunnen waarnemen en analyseren. Op deze manier onderzoekt hij of er bewoonbare planeten bestaan rond andere sterren dan de zon, en of daar leven ontstaan is.

Programma

17:45
Ontvangst met een drankje en wat lekkers

18:45
Ewine van Dishoeck
Heino Falcke
Frans Snik | Inge Loes ten Kate
Amina Helmi
Marieke Baan | Sera Markoff | Pedro Russo | Jaap Vreeling
Lodewijk ‘Wiwa’ Lenaerts
George van Hal | Ans Hekkenberg
Kees de Jager

20:10
Pauze met een feestelijk drankje en klein hapje

20:40
Samaya Nissanke
Astronomy on Tap
Ed van den Heuvel | Tim de Zeeuw
Vincent Icke
Frank Helmich | Joeri van Leeuwen
Yellow Submarine
André Kuipers

22:00
Afsluitende borrel

De Locatie

Stadsgehoorzaal

Breestraat 60
2311 CS Leiden

Het Gala van de Sterrenkunde vindt plaats in de Grote Zaal van de Stadsgehoorzaal in Leiden. Dit prachtige monumentale gebouw vormt sinds 1826 een plek waar mensen kunnen genieten van onder andere muziek, theater, dans en lezingen. De Stadsgehoorzaal is een imposant voorbeeld van neorenaissance-architectuur, die in Nederland nauwelijks meer voorkomt.

Bereikbaarheid

De Stadsgehoorzaal is uitstekend bereikbaar met openbaar vervoer, fiets en auto. Een volledig overzicht van de bereikbaarheid vindt u hier.

Dresscode

De dresscode tijdens deze feestelijke gelegenheid is: tenue de ville